Liderlik ve İletişim _{(Etkili İletişim ve Etkileşim)}

Önsöz
Hızlı değişimin norm olduğu bir dünyada, liderlik ve iletişim profesyonel ve kişisel alanlarda kritik başarı faktörleri arasındadır. İster büyük bir örgütün gidi-şatını yönlendirin ister küçük bir ekibi yönetin, etkili bir şekilde iletişim kurma becerisi başkalarına ilham vermek, onları motive etmek ve etkilemek için ol-mazsa olmazdır. Aynı şekilde, liderlik artık konumsal otoriteyle sınırlı değildir; giderek daha fazla birbirine bağlı ve karmaşık bir dünyada paylaşılan bir vizyon yaratma, iş birliğini teşvik etme ve dürüstlükle liderlik etme becerisiyle ilgilidir. Bu kitap, liderlik ve iletişim arasındaki karmaşık ilişkiyi inceleyerek teori, araş-tırma ve pratik deneyime dayalı içgörüler sunar. Çeşitli ortamlarda liderliğin de-ğişen taleplerini ele alarak, iletişimin sonuçları şekillendirmede, güven oluştur-mada ve ekiplerde dayanıklılığı teşvik etmede oynadığı temel rolü vurgular. Li-derlik paradigmaları emir-komuta modelinden iş birlikçi ve empatik modellere doğru kaydıkça, iletişim liderleri ekipleri, paydaşları ve daha geniş topluluklarla bağlayan köprü haline gelmiştir. Kitap etkili liderlik iletişiminin nüanslarını an-lamak için kapsamlı bir rehber sunmaktadır. İster deneyimli bir lider ister yeni bir profesyonel veya kişilerarası becerileri geliştirmek isteyenler için bu kitap netlik, amaç ve özgünlükle liderlik etmenize yardımcı olacak değerli stratejiler ve araç-lar sunmaktadır. Liderliğin yalnızca başkalarını yönlendirmekle ilgili değil, onları güçlendirmekle de ilgilidir. Kitap yalnızca daha iyi bir lider olmaya teşvik et-mekle kalmayıp, aynı zamanda zorlukları fırsata dönüştürmenin yollarını araştır-maktadır. Kitabın hazırlanmasında Umuttepe Yayınlarının Sahibi Mustafa BU-LUT’a ve profesyonel katkılarından ve kolaylaştırıcı rolünden dolayı Sanem Hande BAYRAMOĞLU’na, teşekkür ederiz.
Prof.Dr.Hasan TUTAR

Önsöz……………………………………………………………………….. iii
Giriş …………………………………………………………………………x
Birinci Bölüm
LİDERLİK: KAVRAM VE KAPSAM
A. LİDERLİK NEDİR ve LİDER KİMDİR?
1. Liderlik Tanımları……………………………………………………...2
2. Liderlik Türleri………………………………………………………... 4
3. Liderlik Özellikleri……………………………………………………..11
4. Temel Liderlik Becerileri………………………………………………14
5. Ekiplere ve Örgütlere Liderlik Etmek………………………………...17
6. Karmaşık İş Ortamında Liderlik……………………………………...21
İkinci Bölüm
LİDERLİK YAKLAŞIMLARI
A. LİDERLİK YAKLAŞIMLARI: GENEL BAKIŞ……………………….34
1. Liderliğe Büyük Adam Yaklaşımı……………………………………..23
B. KLASİK LİDERLİK YAKLAŞIMLARI………………………………...25
1. Özellikler Yaklaşımı……………………………………………………25
2. Davranışsal Liderlik Yaklaşımı………………………………………..26
2.1. Ohio Eyalet Liderlik Çalışmaları………………….……………..27
2.2. Michigan Üniversitesi Çalışmaları……………………………….29
2.3. Blake ve Mouton’un Yönetsel Şebeke Modeli…………………...30
2.4. Liderliğin Doğası Yaklaşımı……………………………………...32
2.5. Bales’nin Etkileşim Süreci Analizi……………………………….34
2.6. Rensis Likert'in Sistem 4 Modeli…………………….….……….35
2.7. Gary Yukl'ün Liderlik Davranışları Modeli………….………...37
Üçüncü Bölüm
DURUMSAL LİDERLİK YAKLAŞIMLARI
A. LİDERLİKTE DURUMSALLIK 40
1. Liderlikte Amaç-Yol Teorisi…………………………………………...41
2. Fiedler’in Liderlik Modeli……………………………………………..43
3. Hersey ve Blanchard’ın Durumsal Liderlik Teorisi………………….46
İ ç i n d e k i l e r | v
4. Reddin’in Etkililik Teorisi……………………………………………..48
5. Vroom-Yetton Liderlik Modeli………………………………………..50
Dördüncü Bölüm
DURUMSALLIK ÖTESİ LİDERLİK YAKLAŞIMLARI
A. MODERN LİDERLİK YAKLAŞIMLARI………………………………54
1. İşlemsel Liderlik Yaklaşımı…………………………………………... 54
2. Dönüşümsel Liderlik Yaklaşımı……………………………………….55
3. Liderlikte Dikey İlişki Bağlantı Modeli……………………………….57
4. Liderlikte Davranışsal Sapma Kredisi Yaklaşımı……………………59
5. Liderlikte Atıf Yaklaşımı………………………………………………62
6. Liderlikte İkame Kuramı………………………………………………66
7. Karizmatik Liderlik Yaklaşımı………………………………………..69
8. Hizmetkar Liderlik Yaklaşımı………………………………………...76
9. Gerçek Liderlik Yaklaşımı…………………………………………….77
10. Duygusal Zekâ (EI) Liderliği Yaklaşımı…………………………….78
11. Çevik Liderlik Yaklaşımı…………………………………………….79
12. Paylaşımlı Liderlik Yaklaşımı……………………………………….81
13. Uyarlanabilir Liderlik Yaklaşımı……………………………………83
Beşinci Bölüm
DİJİTAL ÖRGÜTLER VE DİJİTAL LİDERLİK
A. DİJİTAL ÖRGÜTLER
1. Dijital Örgütlerin Özellikleri…………………………………………89
2. Dijital Örgüt Modelleri: Hibrit Çalışma ve Dijital Nomadizm…….91
3. Dijital Göçebeler ve Kıtalararası Çalışma Biçimleri………………..92
4. Örgütlerde Dijital İnovasyon…………………………………………94
B. ÖRGÜTLERDE DİJİTAL İNOVASYON……………………………...96
1. Dijital İnovasyon ve Yeni İş Modelleri………………………………98
C. DİJİTAL LİDERLİK……………………………………………………100
1. Dijital ve Teknolojik Liderlik………………………………………...100
2. Dijital Liderliğin Özellikleri………………………………………….102
vi | İ ç i n d e k i l e r
3. Dijital Liderlerin Dijital Dönüşümü Yönlendirmedeki Rolü………104
4. Dijital Örgütler İçin Dijital Liderlik Yeterlilikleri………………….105
Altıncı Bölüm
ÇEVİK ÖRGÜTLER VE ÇEVİK LİDERLİK
A. ÖRGÜTSEL ÇEVİKLİK………………………………………………..109
1. Çevikliğin Anayasası Olarak Çevik Manifesto……………………...110
2. Örgütsel Çevikliğin Temel Dinamikleri……………………………..112
3. Çevik Örgütlerin Özellikleri…………………………………………114
3.1. Esnek ve Yatay Örgüt Yapıları…………………………………118
3.2. Güçlendirilmiş Çapraz Fonksiyonel Ekipler…………………..120
3.3. Hızlı Karar Alma ve Yinelemeli Süreçler……………………...122
3.4. Çevik Metodolojiler ve Çerçeveler……………………………..124
4. Çevik Proje Yönetimi…………………………………………………125
4. Çevik Örgütlerin Prototipleştirme Yeteneği………………………...126
5. Çevik Dönüşüm Stratejileri…………………………………………..128
7. Çevik Örgüt Kültürü………………………………………………….131
B. ÇEVİK LİDERLİK………………………………………………………133
1. Çevik Liderliğin Özellikleri…………………………………………..135
2. Çevik Liderliğin Temel İlkeleri………………………………………139
3. Çevik Liderlik Neden Gereklidir?.......................................................141
Yedinci Bölüm
KÜRESEL DÜNYADA LİDERLİK
A. KÜRESEL LİDERLİK………………………………………………….143
1. Küreselleşmiş Bir Dünyada Kültürlerarası Liderlik……………….144
2. Küresel İş Ortamında Uzak Ekiplere Liderlik Etme……………….147
B. LİDERLİKTE BAĞLAMSAL KONULAR……………………………149
1. Liderlik ve Kültürel Zekâ…………………………………………….150
2. Liderlik ve Sürdürülebilirlik…………………………………………152
3. Etik Liderlik…………………………………………………………...155
4. Kriz Yönetimi ve Liderlik…………………………………………….157
İ ç i n d e k i l e r | vii
Sekizinci Bölüm
LİDERLİK ve İLETİŞİM
A. İLETİŞİM KAVRAMI VE KAPSAMI…………………………………162
1. İletişimin Tanımı ve Anlamı………………………………………….163
2. İletişimin Amacı ve Önemi…………………………………………... 164
3. İletişimin Temel Özellikleri…………………………………………. 165
B. İLETİŞİM SÜRECİ
1. Kaynak (Gönderici)…………………………………………………...169
1.1. Kaynağın Taşıması Gereken Özellikler….………………………169
2. Mesaj (İleti)……………………………………………………………171
2.1. Mesajın Taşıması Gereken Özellikler……………………………172
3. Kodlama-Kod Açma…………………………………………………..174
4. Kanal…………………………………………………………………...176
5. Hedef…………………………………………………………………...178
5.1. Alıcının Taşıması Gereken Özellikler…………………………...179
6. Filtre (Algılama ve Değerlendirme)………………………………….181
7. Geri Bildirim (Feed-Back)……………………………………………182
Dokuzuncu Bölüm
İLETİŞİM TÜRLERİ VE ŞEKİLLERİ
A. İLETİŞİM TÜRLERİ…………………………………………………... 185
1. Sözlü İletişim…………………………………………………………..186
2. Sözsüz İletişim…………………………………………………………189
3. Yazılı İletişim………………………………………………………….192
B. İLETİŞİM ŞEKİLLERİ…………………………………………………193
1. Kişinin Kendisiyle İletişimi…………………………………………..194
2. Kişiler Arası İletişim………………………………………………….195
3. Grup İletişimi………………………………………………………….197
4. Örgütsel İletişim………………………………………………………199
5. Kitle İletişimi…………………………………………………………..200
viii | İ ç i n d e k i l e r
Onuncu Bölüm
ETKİLİ İLETİŞİMİN ENGELLERİ
A. İLETİŞİMİN KİŞİSEL ENGELLERİ………………………………….203
1. İletişimi Engelleyen Kişisel Faktörler………………………………..204
1.1. Dil ve Anlatım Güçlükleri…………...……………………………205
1.2. Dinleme ve Algılama Yetersizliği…………………………………207
1.3. Yetersiz Bilgi……………………………………………………….208
1.4. Cinsiyet Farklılıkları …………………………….………………..209
1.5. Kültürel Farklılıklar…………...………………………………… 210
1.6. Hatalı Tamamlama………………………………………………..212
1.7. Hale Etkisi………………………………………………………….214
2. İletişimin Psikolojik Engelleri………………………………………..216
3. İletişimin Kanal Engelleri…………………………………………….217
4. İletişimin Teknik Engelleri…………………………………………...220
5. Fiziksel Uzaklık………………………………………………………..221
6. İletişim Engeli Olarak Psikolojik Uzaklık…………………………...222
7. Zaman Baskısı…………………………………………………………224
Onbirinci Bölüm
İLETİŞİMİN ENGELLERİNİ AŞMA YOLLARI
A. İLETİŞİM ENGELLERİNİ AŞMAK…………………………………..226
1. İletişimin Kişisel ve Çevresel Engellerini Aşmak…………………...227
2. Empatik İletişim………………………………………………………229
2.1. Dinleme Becerisi…………………………………………………...230
2.2. Dinlemenin Türleri………………………………………………..233
2.3. Etkili Dinlemeyi Engelleyen Faktörler…………………………..234
3. Güdüleyici İletişim……………………………………………………236
4. Etkin İletişim………………………………………………………….238
5. İkna Edici İletişim…………………………………………………….240
5.1. İkna Yöntemleri ve İkna Yaklaşımları…………………………..241
5.2. İkna Edici İletişim Yaklaşımları………………………………….244
İ ç i n d e k i l e r | ix
On İkinci Bölüm
ÖRGÜTSEL İLETİŞİM
A. ÖRGÜTLERDE İLETİŞİM VE FONKSİYONLARI 246
1. Örgütsel İletişimin Önemi…………………………………………….247
3. Örgütsel İletişimin Amacı…………………………………………….248
4. Örgütsel İletişimin Fonksiyonları……………………………………249
B. ÖRGÜTSEL İLETİŞİMİN İŞLEYİŞİ………………………………….251
1. Biçimsel (Formel) İletişim Yöntemleri………………………………252
1.1. Dikey İletişim………………………………………………………253
1.1.1. Yukarıdan aşağıya dikey iletişim……………………………..253
1.1.2. Aşağıdan yukarıya doğru dikey iletişim……………………...254
1.2. Yatay İletişim………………………………………………………255
1.3. Çapraz (Diyagonal) İletişim………………………………………255
1.4. Açık ve Çok Yönlü İletişim……………………………………….256
2. Doğal-İnformel İletişim……………………………………………….257
2.1. İnformel İletişimin Nedenleri…………………………………….258
2.2. Örgütlerde İnformel İletişim Kanalları………………………….259
2.3. İnformel İletişimin Yararları……………………………………..260
2.4. İnformel İletişimin Sakıncaları…………………………………...260
3. Sanal Örgütlerde İletişim……………………………………………..261