Bilimsel Analiz Teknikleri _{(Nicel, Nitel, Karma Yöntem ve Ekonometrik Analiz Teknikleri)}

Önsöz
Bilimsel araştırmaların temeli, doğru ve işlevsel analiz tekniklerinin uygulan-masına dayanır. Gittikçe karmaşık hale gelen bilgi dünyasında, araştırmacıların nitel, nicel, karma yöntemleri ve ekonometrik analiz tekniklerini etkin bir şekilde kullanabilmeleri her geçen gün daha büyük bir önem taşımaktadır. Bu farkında-lıktan hareketle yola çıkarak hazırlanan "Bilimsel Analiz Teknikleri” adlı bu eser bilimsel analiz konusunda kapsamlı bir rehber sunmayı amaçlamaktadır. Bu ki-tap, araştırma sürecini ayrıntıya düşmeden araştırmanın her aşamasında karşıla-şılan analiz ihtiyaçlarına yanıt vermek üzere tasarlanmıştır. Nicel analiz teknikleri ile sayısal verilerin istatistiksel yöntemlerle değerlendirilmesi, nitel analiz teknik-leri ile derinlemesine ve detaylı verilerin anlamlandırılması, ve karma yöntem-lerle bu iki yaklaşımın bir arada kullanılması konularına odaklanmaktadır. Eko-nometrik analizlerle ise iki veya daha fazla verinin, birbirleri arasındaki ilişkiyi ve bu ilişkiden yola çıkarak, matematik, istatistik ve bilgisayar bilimi aracılığıyla ekonomik ilişkilerin ampirik biçimde değerlendirilerek, söz konusu veriler ara-sındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır.
Bilimsel araştırmalar, insanlığın bilgi birikimini artıran ve toplumların gelişi-mine yön veren temel faktörlerden biridir. Araştırmacıların ve akademisyenlerin nitelikli ve güvenilir araştırmalar yapabilmeleri için doğru analiz tekniklerini bil-meleri ve uygulamaları büyük önem taşımaktadır. “Bilimsel Analiz Teknikleri” adlı bu eser, bilimsel araştırma süreçlerinde kullanılan temel analiz tekniklerini kapsamlı ve anlaşılır bir şekilde sunmayı hedeflemektedir. Akademik dünyada ve profesyonel alanda faaliyet gösteren araştırmacılar, lisansüstü öğrencileri ve veri analizine ilgi duyan herkes için önemli bir kaynak olacağına inandığımız bu kitap, teorik bilgi yığınına boğmadan pratik uygulamalar ve örneklere ağırlık vererek kitabın işlevselliğinin artırılması amaçlanmıştır. Bu sayede, okuyucuların sadece teoriyi anlamaları değil, aynı zamanda öğrendikleri teknikleri kendi çalışmala-rında uygulayabilmeleri amaçlanmıştır. Kitabın hazırlanmasında Umuttepe Ya-yınlarının Sahibi Mustafa BULUT’a ve profesyonel katkılarından ve kolaylaştı-rıcı rolünden dolayı Sanem Hande BAYRAMOĞLU’na, teşekkür ederiz.

Önsöz ............................................................................................................................ iii
İçindekiler ...................................................................................................................... iv
Giriş ............................................................................................................................... xii
Birinci Bölüm
NİCEL ANALİZ
A. NİCEL ANALİZ TASARIMLARI .......................................................................... 1
1. Nicel Araştırmalarda Ölçekler ve Ölçek Türleri ................................................. 4
2. Nicel Araştırmalarda Veri Toplama Teknikleri ve Araçları ............................. 5
3. Nicel Analizlerde Örnekleme Teknikleri ve Gerekçeleri .................................. 7
4. Nicel Araştırmalarda Ölçek Geliştirme Süreci ................................................... 9
4.1. Ölçek Geliştirme Uygulaması .................................................................... 11
İkinci Bölüm
NİCEL ANALİZ TEKNİĞİ
A. NİCEL ANALİZ TEKNİĞİ BELİRLEME ÖLÇÜTLERİ ................................... 20
1. Nicel Analiz Ne Demektir? ................................................................................. 20
2. Nicel Analiz Tekniği Belirleme Ölçütleri Nelerdir? ......................................... 21
3. Nicel Araştırmalarda Örneklem Büyüklüğü ..................................................... 23
3.1. Parametrik Testler İçin Örneklem Büyüklüğü ........................................ 25
3.2. Parametrik Olmayan Testler İçin Örneklem Büyüklüğü ....................... 26
4. Nicel Analiz Tekniği Belirlemede Karar Ağacı Modeli ................................... 28
4.1. Karar Ağacı Ölçütleri ve Analiz Tekniğinin Seçimi ................................ 29
Üçüncü Bölüm
NİTEL ANALİZ
A. NİTEL ANALİZ TEKNİKLERİ ............................................................................ 32
1. Nitel Tasarım Türleri ........................................................................................... 32
2. Nitel Analiz Belirleme Ölçütleri ......................................................................... 33
v
3. Nitel Analiz Tekniği Belirlemede Karar Ağacı Modeli ................................... 34
4. Nitel Desenlere Göre Örneklem Büyüklüğü .................................................... 36
B. KARMA ANALİZ TEKNİKLERİ ........................................................................ 38
1. Karma Yöntem Araştırmaları Hangi Durumlarda Yapılır? ........................... 39
1. Karma Yöntem Tasarım Türleri ........................................................................ 42
2. Analizlerde Ortaya Çıkan Eğilimler ve Teknolojiler ....................................... 45
Dördüncü Bölüm
GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİK ANALİZLERİ
A. GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİK ........................................................................ 49
1. Nicel Araştırmalarda Güvenilirlik ..................................................................... 49
1.1. Nicel Güvenirlik Analizi Örnekleri ........................................................... 50
1.2. Nicel Araştırmalarda Güven Aralığı ......................................................... 52
2. Testlerde Güven Aralıkları ve Kullanılabileceği Durumlar ............................ 53
3. Nicel Araştırmalarda Geçerlilik ......................................................................... 55
3.1. Nicel Geçerlilik Analizi Örnekleri ............................................................. 56
3.2. Nicel Araştırmalarda Geçerlilik SPSS Çıktısı ........................................... 59
4. Nicel Araştırmalarda Güvenirlik SPSS Çıktısı ................................................. 62
7. Eşdeğer Formlar Güvenirliği .............................................................................. 63
7.1. Cronbach Alpha Güvenirliği ..................................................................... 67
B. NİTEL ARAŞTIRMADA GÜVENİLİRLİK ve GEÇERLİLİK ......................... 69
1. Nitel Araştırmalarda Güvenilirlik ...................................................................... 69
1.1. Nitel Araştırmalarda Güvenirlik Örnekleri ............................................. 71
2. Nitel Araştırmada Geçerlilik ............................................................................... 73
2.1. Nitel Araştırmalarda Geçerlilik Örnekleri ............................................... 73
2.2. Nitel Araştırmalarda Geçerlilik Örneği .................................................... 77
vi
Beşinci Bölüm
NİCEL ANALİZ TEKNİKLERİ
A. NİCEL VERİ ANALİZİ TEKNİKLERİ ............................................................... 80
1. Nicel Analizlerde Tanımlayıcı İstatistik Teknikleri ......................................... 80
2. Tanımlayıcı İstatistik Tekniklerinin Kullanım Gerekçesi ............................... 82
3. Nicel Analizlerde Tanımlayıcı İstatistikler SPSS Ara Yüzü ............................ 83
4. Merkezi Eğilim Ölçüleri ve Değişkenlik Ölçüleri ............................................. 89
Altıncı Bölüm
ÇIRARIMSAL ANALİZ TELKNİKLERİ
A. ÇIKARIMSAL İSTATİSTİKSEL TEKNİKLERİ ................................................ 97
1. Parametrik Testler ................................................................................................ 98
1.1. t-Testi (Bağımsız İki Örneklem t-Testi-) .................................................. 98
1.2. Eşleştirilmiş Örneklem t-Testi (Paired t-Test) ...................................... 100
2.3. Tek Örneklem t-Testi (One-Sample t-Test) ........................................... 102
3. ANOVA (Varyans Analizi) ve Kullanılabileceği Durumlar.................... 104
3.1. Tek Yönlü ANOVA (One-Way ANOVA) ................................................... 106
3.2. İki Yönlü ANOVA ..................................................................................... 109
Yedinci Bölüm
PARAMETRİK OLMAYAN TESTLER
A. PARAMETRİK TEST ANALİZLERİ ................................................................ 124
1. Mann-Whitney U Testi ve Kullanılabileceği Durumlar ................................ 124
2. Wilcoxon İşaretli Sıra Testi ve Kullanılabileceği Durumlar ......................... 127
3. Kruskal Wallis H esti .......................................................................................... 129
4. Ki-Kare Chi-Square (Kikare) Testi ................................................................. 131
4.1. Ki-Kare Testi ve Kullanılabileceği Durumlar ........................................ 132
vii
Sekizinci Bölüm
REGRESYON, KORELASYON VE FAKTÖR ANALİZLERİ
A. REGRESYON ANALİZİ ..................................................................................... 138
1. Basit Doğrusal Regresyon Uygulaması ........................................................... 140
1.1. Çoklu Doğrusal Regresyon Uygulaması: ................................................ 143
1.2. Hiyerarşik Regresyon Uygulaması .......................................................... 147
1.3. Lojistik Regresyon Analizi ....................................................................... 152
2. Aracılık (Mediation) Analizi: ........................................................................... 157
B. KORELASYON ANALİZİ (PEARSON KORELASYONU) ........................... 159
1. Korelasyon Analizi Uygulaması ...................................................................... 159
2. Korelasyon Analizi Hangi Durumlarda Kullanılır? ....................................... 162
C. FAKTÖR ANALİZİ ............................................................................................. 163
1. Faktör Analizi Uygulaması ............................................................................... 165
2. Yapısal Eşitlik Modellemesi .............................................................................. 176
3. Nicel Bir Makalede Hangi Analiz Tekniği Kullanılmalıdır? ........................ 186
Dokuzuncu Bölüm
EKONOMETRİ TABANLI ANALİZ TEKNİKLERİ
A. DURAĞANLIK ANALİZLERİ .......................................................................... 189
1. Klasik Durağanlık Analizleri ............................................................................ 190
2. Panel Durağanlık Analizleri ............................................................................. 196
B. EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZLERİ ...................................................................... 199
1. Zaman Serilerinde Eşbütünleşme .................................................................... 200
2 Panel Eşbütünleşme Analizi .............................................................................. 209
C. NEDENSELLİK ANALİZLERİ .......................................................................... 216
1 Zaman Serilerinde Nedensellik Analizi ............................................................ 218
2. Panel Nedensellik Analizi ................................................................................. 223
viii
Onuncu Bölüm
NİTEL ANALİZ TEKNİKLERİ
A. NİTEL ANALİZLER ............................................................................................ 227
1. Nitel Araştırma Yapma Gerekçesi .................................................................... 227
1.1. Nitel Araştırmalarda Veri Türleri ........................................................... 228
B. NİTEL VERİ ANALİZİ TEKNİKLERİ .............................................................. 231
1. Nitel Araştırmalarda Kod, Kodlama, Kategori ve Tema ............................... 231
2. Nitel Araştırma Desenleri.................................................................................. 232
2.1. Tematik Analiz Tekniği ............................................................................ 233
1.1.1. Tematik Analiz Hangi Durumlarda Yapılır? ................................. 233
1.1.2. Tematik Analiz Aşamaları ............................................................... 235
1.1.3. Uygulamada Tematik Analiz Örnekleri ......................................... 236
1.1.4. Tematik Analiz Makale Tasarımı .................................................... 237
2.2. Temellendirilmiş Teori Analiz Tekniği .................................................. 239
2.2.1. Temellendirilmiş Teori Hangi Durumlarda Yapılır? ................... 240
2.2.2. Temellendirilmiş Teori Analiz Aşamaları ..................................... 242
2.2.3. Temellendirilmiş Teori Analiz Örnekleri ...................................... 243
2.2.4. Temellendirilmiş Teori Makale Tasarımı ...................................... 244
2.3. İçerik Analizi .............................................................................................. 246
2.3.1. İçerik Analizi Türleri ........................................................................ 247
a. Nicel İçerik Analizi .................................................................................. 247
a1. Nicel İçerik Analizi Hangi Durumlarda Yapılır? .............................. 248
a2. Nicel İçerik Analizi Aşamaları ............................................................. 250
a3. Nicel İçerik Analiz Örnekleri .................................................................... 251
2.3.2. Nicel İçerik Analizi Makale Tasarımı ............................................. 252
b. Nitel İçerik Analizi .................................................................................. 255
b1. Nitel İçerik Analizi Hangi Durumlarda Yapılır? .............................. 256
ix
b2. Nitel İçerik Analizi Aşamaları ............................................................. 258
b3. Nitel İçerik Analizi Örnekleri ............................................................. 259
2.3.3. Nitel İçerik Analizi Makale Tasarımı ............................................. 260
a. Yönlendirilmiş İçerik Analizi ................................................................ 263
a1. Yönlendirilmiş İçerik Analizi Makale Tasarımı ............................... 263
1.4. Söylem Analizi ........................................................................................... 266
1.4.1. Söylem Analizi Türleri ..................................................................... 267
1.4.2. Söylem Analizi Hangi Durumlarda Yapılır? ................................. 269
1.4.3. Söylem Analizi Aşamaları ................................................................ 271
1.4.4. Uygulamada Söylem Analizi Örnekleri ......................................... 272
1.4.5. Söylem Analizi Makale Tasarımı .................................................... 273
1.5. Fenomenolojik Analiz Tekniği ................................................................ 276
1.5.1. Fenomenolojik Analiz Hangi Durumlarda Yapılır? .................... 277
1.5.2. Fenomenolojik Analiz Aşamaları ................................................... 280
1.5.3. Fenomenolojik Analiz Örnekleri .................................................... 282
1.5.4. Fenomenolojik Analiz Makale Tasarımı ....................................... 282
1.6. Anlatı Analizi ............................................................................................. 286
1.6.1. Anlatı Analizi Türleri ....................................................................... 287
1.6.2. Anlatı Analizi Hangi Durumlarda Yapılır? ................................... 289
1.6.3. Anlatı Analizi Aşamaları ................................................................. 290
1.6.4. Uygulamada Anlatı Analiz Örnekleri ............................................ 292
1.6.5. Anlatı Analizi Makale Tasarımı ...................................................... 293
1.7. Örnek Olay/Vaka Çalışması .................................................................... 296
1.7.1. Örnek Olay Analizi Hangi Durumlarda Yapılır? ......................... 298
1.7.2. Örnek Olay Analiz Aşamaları ......................................................... 299
1.7.3. Örnek Olay Analiz Örnekleri .......................................................... 301
1.7.4. Örnek Olay Makale Tasarımı .......................................................... 302
x
On Birinci Bölüm
DUYGU ANALİZİ
A. DUYGU ANALİZİ TEKNİKLERİ ..................................................................... 307
1. Duygu Analizi Hangi Durumlarda Kullanılır? ............................................... 307
2. Duygu Analizi Aşamaları .................................................................................. 308
3. Duygu Analizinde Kullanılan Yöntemler ........................................................ 310
4. Duygu Analizi Makale Tasarımı ....................................................................... 313
On İkinci Bölüm
MAXQDA İLE NİTEL VERİ ANALİZİ
A. MAXQDA ANALİZ PROGRAMI ..................................................................... 319
1. MAXQDA’da Analiz Edilebilecek Veri Türleri .............................................. 319
2. MAXQDA Arayüzü ........................................................................................... 322
3. MAXQDA'nın Kullanıcı Arayüzü .................................................................... 323
4. Verileri İçe Aktarma .......................................................................................... 324
5. Verileri Kodlama ................................................................................................ 326
5.1. Yeni Kodun Doğrudan Kod Sistemine Eklenmesi ................................ 327
5.2. Kodlara Ağırlık Puanı Atama ................................................................... 328
B. MAXQDA İLE VERİ ANALİZİ ......................................................................... 329
1. Betimsel Bulguların Analizi .............................................................................. 330
1.1. Frekans Grafiği ........................................................................................... 330
1.2. Kod-Alt Kod Bölümler Modeli ................................................................ 331
1.3. Alt Kod Seçenekleri ................................................................................... 333
1.4. Kodlu Bölümler Seçenekleri ..................................................................... 333
1.5. Belge Portresi .............................................................................................. 334
2. Tek Vaka Modeli ................................................................................................ 336
2.1. Kod Bulutu ................................................................................................. 338
2.2. Kod Satırı .................................................................................................... 339
xi
3. Karşılaştırmalı Bulguların Analizi ................................................................... 339
4. Çapraz Tablolar .................................................................................................. 341
5. Kod Matris Tarayıcısı ........................................................................................ 344
6. İki Vaka Modeli .................................................................................................. 345
6.1. Memolar ..................................................................................................... 346
6.2. İlişkisel Bulguların Analizi ....................................................................... 347
6.3. Kod-Teori Modeli ..................................................................................... 349
6.4. Kod Birlikte Oluşma Modeli .................................................................... 351